Talaado 15 July 2025 {RC} Diyaarad gaar ah oo ka soo baxday shalay gelinkii dambe garoonka diyaaradaha Leipzig ayaa sideed qof oo Soomaali ah maanta ka soo dejisay magaalada Muqdisho, sida ay dowladda Jarmalku sheegtay.
Sida lagu sheegay war-saxaafadeed ka soo baxay xafiis-goboleedka magangalyada iyo dib u celinta ee gobolka Bayern, sideeda qof ee la celiyay ayaa aheyd arrin sharciyan loo baahnaa in dadkaas dalka laga saaro.
Lix ka mid ah sideeda qof ee lasoo celiyay waxaa lagu qaaday sharciga gobolka Bavaria, waxaana lagu helay dambiyo kala duwan.
Dambiyada lagu helay dadkan waxaa ka mid ah isku day dil, kufsi, dil-bareer ah, dhaawacyo halis ah, dhac, iska caabin ciidamada ammaanka iyo kuwa kale.
War-saxaafadeedka ayaa lagu sheegay in gobolka Bayern ay ka go’an tahay in ay siiyaan mudnaanta kowaad sidii dib loogu celin lahaa dambiilayaasha la doonayo in dalka laga saaro.
Sidoo kale waxay dowlada sheegtay in si degdeg ah oo wax ku ool ah ay u masaafurineyso dadka ay tahay in dalka ay ka baxaan gaar ahaan dambiilayaasha iyo kuwa rabshadaha sameeya. Waxay kaloo sheegtay dowladda in tani ay ku timid iskaashiga xoogan ee ka dhexeeya xafiisyada dowladda iyo booliska.
Warbaahinta maxalliga ah ee Soomaaliya ayaa ku warramay in dadkaas ay Muqdisho gaareen, laakinse si rasmi ah dawladda Soomaaliya ugama hadlin Guddoomiyaha dhawaan la doortay dallada guud ee jaaliyadaha Soomaalida Jarmalka, Ibraahim Isxaaq Xuseen, oo aan la xiriirnay waxa uu noo sheegay in warka dadka la celinayo lagu qoray wargeysyada dalka, dowladda hadda dalka ka talisana ay ka duwan tahay dowladihii ka horeeyay.
“Dowladda cusub ee hadda dhalatay waxay wax badan ka badashay nidaamkii hore ee dowladihii hore ku shaqeyn jireen, qofkii dambi ka gala wadankan waxaa lagu celin doonaa dalkiisa taas ayey daba socotaa.”
Dad badan oo Soomaali ah ayaa ka baqa in dalalkooda dib loogu celiyo marka la diido codsigooda magangalyo doonka balse Ibraahim waxa uu sheegay in aysan arintan sidaa aheyn.
“Qof kasta oo Soomaali ah waxa uu la mid yahay dadka kale ee magangalyo doonka ah, wax gooni ah oo Soomaalida saameyneyso ma jiraan” ayuu Ibraahim oo intaas ku daray in dadka marka ay raacaan nidaamka aysan wax dhibaato ah la kulmeynin.
“Waxyaabaha lagu kala duwan yahay ayaa ah qofka haddii sidii loogu talogalay uu waddankan magangalyo u weydiisto, hadii uu sharci ka helay iyo hadii uusan ka helin oo sidaas xuquuqdiisa u raadsado, sida dadka kale u nool yihiin ayuu u noolaanayaa”.
Dadka aan u dhalan dalka marka ay dhibaato geystaan waxaa soo baxaya wax badan oo keenaya in qofka laga hadlo joogistiisa.
“Marka uu dhibaato geysto qofka sida kufsiga, dad uu dilo ama dhaawac geysto, qofkaas marka ay dowlada xirto oo waqti dheer lagu xukumo, dowladda waxay badanaa sameysaa in wadanka uu ka yimid qofka lagu celiyo” ayuu yiri Ibraahim oo sheegay in aysan qof kasta saameyneynin arrinta dib u celinta.
“Dadka kale ma saameynso, qofkasta oo Soomaali ah oo wadanka si nidaam ah oo dowladda ogoshay wadankan wuu ku noolaan karaa”.
Guddoomiye Ibraahim wuxuu kula taliyay dhammaan Soomaalida ku nool Jarmalka in ay raacaan nidaamka dalka u degsan.
“Dhammaan bulshada Soomaaliyeed, kuwii hore u joogay iyo kuwa hadda imaanaya waa in qof kasta u hoggaansamo nidaamka wadankan aan ku noolnahay”.
Waxyaabaha inta badan dadka lagula taliyo ayaa ah in ay waxbartaan oo shaqeystaan dadkana ay dhexgalaan haddii ay doonayaan wadanka in ay si fiican ugu sii noolaadaan.
Dhan kale, qunsulka safaaradda Soomaaliya ee Jarmalka, Daahir Salaad Xasan, ayaa hore meel fagaaro ah uga sheegay in ay jiraan Soomaali dambiyo kala duwan xabsiyada ugu jira.
“Waxaan haynaa dhallinyaro badan oo dalkan asaasaq ku noqoday, ma sheeg sheegayo waxay ku noqdeen, laakiin waxaa loo baahan yahay, anaga oo dhan in aan isku kaashano, aan niraahno, gabadhan waxay ku roon tahay in la celiyo si ay nolosheeda dib ugu dhisato, wiilkan wuxuu roon yahay in la celiyo si uu noloshiisa dib ugu dhisto” ayuu yiri Daahir oo intaas ku daray.
“Qof xabsi ku jira oo 10 sano lagu xukumay ama 15 sano lagu xukumay, muxuu Jarmal ka joogaa”.
Dowladda Jarmalka hore waxay u sheegtay inay ka go’an tahay in ay kordhiso dadka ay celineyso si arrintaas ay u joojiso muhaajiriinta imaanaya dalkeeda.
Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud oo sanadkii hore booqasho ku tagay dalka Jarmalka iyo dhigiisa dalkaas ayaa ku dhawaaqay qorshooyin lagu celinayo Soomaalida aan sharciyan joogi karin dalkaas.
Hoggaamiye Scholz waxa uu sheegay in Soomaali kumanaan gaaraysa ay qeyb ka yihiin dadka magangalyada ka helay Jarmalka, kuwaas oo hadda kaalin wanaagsan ku leh horumarka iyo wada-noolashaha guud ee bulsho-weynta dalkaas.
Sanadkii hore dowladda Jarmalka waxay sheegtay dadka la celinayo in ay sidoo kale dan ugu jirto Soomaali badan oo ku nool jarmalka kuwaas oo si fiican dalka u dhexagalay.
Kulankii madaxweynaha Soomaaliya iyo hoggaamiyaha jarmalka dhexmaray wuxuu xiligaas ka sheegay madaxweynaha Soomaaliya in aysan aheyn Soomaaliya dal dagaal sokeeye ku jira oo ay doonayaan in ay ka helaan Jarmalka maalgelin.
SOURCE:-BBC
